Nasıl mısın, iyi misin?

'Günün birinde, ona çirkin bir soru sordum: bedenini sakındığı bir erkekten yiyecek alır mıydı? Sonra alayla baktım yüzüne; duygulu bir yaratıktım eskiden, ama o korkunç dönemde verdiğimiz yaşama savaşı bütün duygularımı köreltmişti. Duyguları körelmiş bir adam olarak konuştum ben de, kocasının Anne diye çağırdığı kız, gözlerini önüne eğdi, usulca gülümsedi. "Vereceğiniz yiyeceği sevinçle alırım" diye cevap verdi.'

Sentyabrda İstanbul, Kadıköy küçələrini gəzirdim. Ara küçələrin birində qabağıma içərisindən saz sədası gələn, ikinci əl, köhnə kitabların satıldığı dükan çıxdı. Adının qəribəliyi və qiymətinin ucuz olmasıyla məni cəlb edən kitabı aldım. Sadəcə 189 səhifədən ibarət olmasına baxmayaraq içindəki həyatlar kitabı gözümdə o qədər böyütdü ki, tezliklə satacağım kitablarımın siyahısından çıxartdım onu. Adını 'yazıq kitab' qoydum. Kitabın üz qabığındakı Gustav Klimtə aid olduğunu təxmin etdiyim rəsmin əsərlə birbaşa hansı əlaqəsi olduğunu anlamadım. Amma təkcə bu rəsim kitabın üzərimdə buraxdığı təəssüratı o qədər incə təsvir edir ki.

Həyatda ən böyük qorxularımdan biri müharibədir. Heç istəmirəm onu, heç. Bu qorxumun özü belə məni çox qorxudur. İşğal altında olan torpaqlarımızın müharibə yolu ilə alınacağına əmin olsam belə yenə də müharibənin olmamasını, torpaqlarınsa işğal altında qalmaqda davam etməsini seçərəm.

Müharibə çox pisdir, çox.

İnsanlar sadəcə ölmürlər.

İnsanlar ağrayırlar.

Ağramaq çox pisdir.

Nishina Shinzo 1945-ci ildə 8 yaşında idi. Atom bombası partlayan zaman əlində çiçəklər, valideynləri yanında kilsəyə gedirdi. Kilsədən çıxdıqdan sonra dostlarının yanına gedib oyun oynayacaqdı.

'... kiliseyi de seviyordum, Anne-Babamı da sevmekteydim. Ama tam o sırada bana bir şey çarptı...

Evet, orada sokakta yatıyordum. "Bana ne çarptı, Anne-Baba?" diye bağırdım, onlara bakmak için başımı uzattım, ama orada yoklardı. Orada yoklardı işte, orada yoklardı işte... Fasulye Oyunu oynamak üzere halka olmuş beş arkadaşımdan birine bağırdım: "Yoshi, annemle babam nereye gitdiler?" Beş arkadaşım hala halka olmuş, oturuyorlardı, ama göğe bakıyorlardı, ne kıpırdadılar ne de bana cevap verdiler. Kalakalmışlardı. Sonradan öğrendiğime göre, atom bombasının ışığından hepsi kör olmuştu... 

Sol yanımda bir acı başladı. Bağırmaya başladım. Anne-Baba bir anda toz haline gelip yok olduğu için mi bağırıyordum, yoksa sol yanım çiğ et haline geldiği için mi, bilmiyorum. Ansızın açlık duydum. Yüce İsa`nın çiçeğini yedim. Sonra, bir Anne-Babama bir Yoshi`ye seslenerek yine bağırmaya başladım. Sonra da bağırdım, bağırdım. İşte O Gün böyleydi.'

'Şimdi gece yarısı. Bayan, geceleri gürültülü bir fabrika gibi oluyor beynim, makinelerini kontrol edemediğim bir fabrika gibi. Her yanımda rüyalar uçuşuyor. Bugünkü başlıklar yüzünden, çocukluğuma dair kabuslar yaşadım. Bir keloid kurbanı, arasına korkunç yüzünü saklayabileceği bir annenin yumuşak göğüslerine sahibse, duygusal bakımdan yaşayabilir. Annem paramparça olmuştu; onun için, ben yaşayamadım; bu yüzden de, aile mihrabına, annemle babamın resimlerinin yanına kendi resmimi de koydum. Çünki ben de o Gün ölmüştüm. Evet, duygusal bakımdan ölüyüm, bunu daha önce kimseye açıklamadım.'

Nishina təsəllini özü kimi bir savaş qurbanı olan, napalmdan yanmış Vetnamdaki Dana məktub yazmaqda tapır. Daha sonra Danın yanına gedir, yeməyin, əyləncənin, heçnəyin olmadığı yerdə sevgiyə sığınırlar. Lakin, bu sevgi də onları napalmın ölümə aparan dərin yaralarından qoruya bilmir. Və sonda Danın özünün adlandırdığı kimi 'balaca qızı' onun öz əllərində son nəfəsini verir.

Yazıçı insanın sağ qala bilməsi üçün əli çatan hər bir şeyi dəyərləndirmək məcburiyyətində qaldığı bir dünyanı göstərir.

'Şimdi size garip bir şey söyleyeceğim, Mile. O bombardıman gecesi, Dan`la ben ilk kere karı koca olduk. Ölülerle, can çekişenlerle sarılıydı çevremiz, hayata sıcak bir özlem duyduk. Belki de, soyumuz yok olmasın diye yaratmak istiyorduk. Mile, bunu anlaya bilir misiniz? Tabii. Dış dünya ne anlarsa anlasın, biz felakete uğrayanlar kendi davranışlarımızı anlamaktayız. Yaralıların çığlıkları arasında birbirimizi severken, Dan`la ben hayatı daha önce anlamadığımız gibi anladık...'

(Əslində bu kitab - aclığın bəşəriyyətin başına gələ biləcək ən böyük fəlakətlərdən biri olduğunu göstərən, fərqli məkanlardakı həyatlardan bəhs edən iki hissədən ibarətdir. Birinci hissə Camaykalı sadəlövh qadının qərbdəki yazıçıya yazdığı məktublar üzərinə qurulmuşdur. Ancaq, ikinci hissənin təsiri altında olduğum üçün birinci hissədən danışmağım heç gəlmədi.)

Edita Morris
How keeping, hope fine

P.S. Napalm bombası II Dünya Müharibəsi zamanı Harvard Universitetinin professoru Louis Fieser (napalmın atası) tərəfindən inkişaf etdirilmişdir.

Vetnam müharibəsinin sonlarına yaxın ABŞ daha qorxunc olan Napalm-B qarışığını ortaya çıxarır. Bu qarışığda əsas yanıcı maddə olaraq kerosindən istifadə olunur.

30 il sonra, 1972-ci ildə Fieser Prezident Nixona məktub yazaraq Napalm və Napalm tipli hərbi silahların istifadəsinin dayandırılmasının məqsədəuyğun olacağını söyləyir. Fieser Napalmı ixtira etməsinə peşman olmadığını, lakin Birləşmiş Ştatların bundan binaların, fabrikaların məhv olunmasından daha çox insanların yandırılması üçün istifadə etməsindən narahat olduğunu bildirir.