Jun 9, 2015

İnsanın insana ihtiyacı var



İtiraf edelim ki, aslında hiç de evreni fethetmek istemiyoruz
Sadece dünyanın sınırlarını görmek istiyoruz
Öbür dünyalarla ne yapacağımızı bilmiyoruz
Başka dünyalara ihtiyacımız yok
İhtiyacımız olan aynadır.
Bağlantıya geçmek içindir bütün çabalarımız
Oysa onu hiçbir zaman bulamayacağız.
Korktuğu ve ihtiyaçı olmadığı bir amaç uğruna
Kendini parçalayan aptal insanların durumundayız
Oysa insanın insana ihtiyacı var.

Solaris, A.Tarkovski

Çeviri: Kamala Imanova


Jul 18, 2014

Sevgilim dəniz

Reinaldo Arenas 

Mən həmin kirli, yumru üzlü uşağam
hər küncdə qarşına çıxıb
“on beş dəqiqə vaxtın varmı?” deyə səni bezdirən.

Mən həmin kirli üzlü,
şübhəsiz ki, heç istənməyən uşağam
bütün başqa uşaqların qəhqəhə çəkib tullandıqları yerdə
mən uzaqdan gələn at arabalarını izləyirəm.

Mən həmin sevilməyən,
əlbəttə ki, istənməyən
kirli, yumru üzlü uşağam
balaca qızların qarşısında özünü itirən,
təhqir olunmuş kirli üzünü
nəhəng küçə lampaları aydınlatmadan daha öncə
baxışları ilə ələ verən, o uşağam mən.

Mən həmin hər zamanki acıqlı və tənha uşağam
həmişəki hirsli uşağın qəzəbini üzərinizə töküb,
sizi xəbərdar edirəm:
Əgər riyakarca başımı sığallasanız
bu fürsətdən istifadə edib
cüzdanınızı oğurlayaram.

Mən elə həmin uşağam
qaçılmaz terrorun, cüzamın
qarşısıalınmaz bit-birələrin, günahların
və gələcək bütün cinayətlərin səbəbkarı.

Mən elə həmin iyrənc uşağam
köhnə karton qutulardan
çarpayı hazırlayıb, hələ də ümidlə gözləyirəm ki,
bir gün sən mənim yanıma uzanacaqsan.


Reinaldo Arenas Kastro hərəkatına qatılmış, daha sonra homoseksual olduğu üçün anti-hərəkatçı elan edilərək cezalandırılmış və qovulmuş Latın Amerikalı yazıçıdır. Kubada yayımlanması qadağan olunduğu üçün kitablarını gizlin şəkildə ölkə xaricinə çıxararaq çap etdirir. Bir neçə dəfə həbs həyatı yaşadıqdan sonra Reinaldo ölkəsini tərk etmək məcburiyyətində qalır və 1987-ci ildə AİDS virusuna yoluxur. Yaşamaq üçün bütün gücünü itirən Reinaldo 1990-cı ildə intihar edir.
Arenasın intihar məktubundan:
"Getdikcə ağırlaşan səhhətim və içindən çıxa bilmədiyim bu qorxunc depressiya yazı yazmağımı və Kubanın azadlığı uğrunda mübarizə aparmağımı əngəlləyir. Həyatımı sona çatdırıram.... Ölkədən kənarda, həmçinin adada yaşayan Kuba xalqını azadlıq üçün mübarizə aparmağa səsləyirəm...Kuba azad olacaq. Mənsə artıq azadam."

Tərcümə: Kamala Imanova


P.S. Before Night Falls (2000) filmini izləməyi tövsiyə edirəm.

Jan 3, 2014

Frida Kahlo - Dieqo Rivera və ya Rəng geyinən qadın, Rəngi görən kişi


Bir dağın içini yalnız başqa bir dağ bilər.


Dieqo,

Həqiqət o qədər böyükdür ki, mən nə danışmaq, nə yatmaq, nə dinləmək, nə də sevmək istəyirəm. Qan qorxusu olmadan, zaman və sehrlərdən uzaqda sənin qorxuların, ağrıların və qəlbinin döyüntüləri ilə birlikdə özümü tələyə düşmüş hiss edirəm. Bütün bu çılğınlıqları səndən istəsəydim, bilirəm səni ancaq qarışıqlığa salmış olardım. Bu dəliliklərimlə səndən şiddət istəyirəm, sən isə əvəzində mənə öz işığını, istini və şəfqətini verirsən. Sənin rəsmini çəkmək istəyərdim, böyük sevgimin gözlə görülə biləcək halını, lakin çaşqınlıq içərisindəyəm, bu qədər çox rəng varkən heç bir rəng yoxdur.


Dieqo,

Heç bir şey sənin əllərinlə, yaşıl-qızılımtıl gözlərinlə müqayisə oluna bilməz. Bədənim günlərlə səninlə dolmuşdur. Sən gecənin güzgüsü, şiddətli ildırım qığılcımı, torpağın nəmisən. Sənin qoltuqaltının dibi mənim yuvamdır, sənin qanına toxunuram. Sənə aid olan sinir hüceyrələrimi qorumaq üçün tək sevincim sənin çiçək-çeşməndən axan həyat eşqini hiss etməkdir. 

Auksoxrom - Xromofor. Dieqo.
Rəng geyinən qadın.
Rəngi görən kişi.
1922-ci ildən bəri.

Hər zaman və daima. İndi 1944-cü ildə. Yaşanmış bütün saatlardan sonra. Vektorlar öz istiqamətlərində davam edir. Onları heçnə durdura bilmir. Hisslərlə yaşamaqdan başqa bildikləri bir şey yoxdur. Yeganə arzuları görüşləri baş tutanadək yollarında davam etməkdir. Yavaş-yavaş. Böyük çətinliklə olsa belə, "qızıl parça"nın onları doğru yola yönəltdiyinə əmindirlər. Orada hüceyrəvi düzülüş var. Orada hərəkət var. Orada işıq var. Bütün mərkəzlər eynidir. Axmaqlıq deyə bir şey yoxdur. Biz olduğumuz və olacağımız kimiyik. Axmaq qismətə bel bağlamıram.
Mənim Dieqom,
Gecələrin aynası.
Sənin gözlərin bədənimin içində, əllərimizin arasında dalğalanan yaşıl qılıncdırlar. Sən səslərdən ibarət bir boşluqdasan - həm kölgədə, həm işıqda. Sənə bütün rəngləri özünə çəkən Auksoxrom dedilər. Mənə isə rəng verən Xromofor. Sən rəqəmlərin, həyatın qarışığından ibarətsən. Arzum xəttləri, şəkilləri, kölgələri və hərəkəti anlamaqdır. Sən doldurursan, mənsə yerləşdirirəm. Sənin sözlərin bütün fəzanı səyahət edərək mənim ulduzlarım olan hüceyrələrimə çatır, daha sonra mənim işığım olan sənin hüceyrələrində dolaşır.

Dieqom üçün,

Dünyalara səssiz həyat verən. 
Önəmli olan illüziya olmasın, yeni günəşin doğması, dost qırmızılar, böyük mavilər, yarpaqlarla dolu əllər, səsli quşlar, saçda barmaqlar, göyərçin yuvaları, insan mübarizəsini anlamaq, mənasız mahnının bəsitliyi, qəlbimdəki küləyin çılğınlığı = qafiyə qoşma qızım = qədim Meksikanın şirin şokoladı, ağızdan gələn qanda qopan fırtına - qıcolma, əlamət, qəhqəhə və mirvarinin şəffaf diş iynələri, iyulun yeddisində bir hədiyyə, onu istəyirəm və alıram, mahnı oxuyuram, oxudum, bundan sonra bizim möcüzəmizin - sevgimizin mahnısını oxuyacağam.

Bu nə sevgi, nə şəfqət, nə də ehtirasdır. Bu həyatın özüdür, mənim həyatım, sənin əllərində, dodaqlarında, sinəndə tapdığım həyat. Ağzımda sənin dodaqlarından qalan badam dadı var. Bizim dünyalarımız heç vaxt kənara çıxmadı. Bir dağın içini yalnız başqa bir dağ bilər.

Frida Kahlonun Dieqo Riveraya məktublarından parçalar.

Tərcümə: Kamala Imanova






Dec 11, 2013

5 gün 7 saat və ya Dum spiro spero*


Yavaş-yavaş ölürlər
Vərdişlərinə əsir olanlar,
Hər gün eyni yollarda gedənlər,
Üfüqlərini genişlətməyənlər və dəyişdirməyənlər.

Yavaş-yavaş ölürlər...**



Hər gün yeni və fərqli günəş görməkdən daha gözəl nə ola bilər?!

28 yaşındaykən Aron Ralston Koloradonun bütün qayalarına qalxmaq məqsədilə Inteldəki uğurlu karyerasını tərk edir. Müsahibələrinin birində o deyir: "Beş illik uğurlu karyeram var idi, amma hələ də həyatımda nəsə çatışmırdı." 2003-cü ildə Yuta dərələrini gəzərkən sağ qolu üzərinə böyük qaya parçası düşür. Beş gün yeddi saat ərzində qolunu daşın altından çıxara bilmədiyi üçün küt bir alətlə öz sağ qolunu amputasiya edir və bunun nəticəsində həyatını xilas edə bilir.

Aşağıda gətirdiyim sitatlar Aron Ralstonun 2004-cü ildə nəşr olunan avtobioqrafik səciyyəli «Between a Rock and a Hard Place» adlı kitabındandır:

Bu mənəm. Mən özüm bunu seçmişəm. Bəli, bunların hamısını mən seçmişəm. Bu qaya bütün ömrüm boyu məni gözləyib. Bütün həyatım boyu mən ona doğru yönəlirmişəm.

Hər şeyin səbəbi var. Və elə həyatın gözəlliyi də ondadır ki, bizim bu səbəblərdən xəbərimiz yoxdur.

Düşən qaya parçası o gün öz yerindən tərpənərək üzərimə düşməli idi. Aşmaq -  qayalardan qopub düşən daşlara xas olan bir şeydir. O səni gözləyirdi. Kimsə gəlib onu aşırmağa çalışsa belə o yenə də uzun illər boyu tərpənmədən öz yerində qalacaqdı. Sən bunu etdin, Aron. Onu sən yaratdın. Bugün bura gəlməyi sən özün seçdin. Hara getməyin barədə heç kimə məlumat verməməyi də sən seçdin. Tərk etdiyin qadın indi yanında olsaydı bu çətinlikləri yaşamazdın. Amma onu tərk etməyi də sən seçdin. Bunun bu cür olmasını sən istədin. Bütün bunların baş verəcəyi artıq çoxdan müəyyən olunmuşdu. Qət etdiyin bütün yollar bunları yaşamağın üçün idi. 
Bu layiq olduğunu yaşamaq deyil - bu ÖZ SEÇDİYİNİ yaşamaqdır.

Rahat şərait, arxayınlıq və konservatizm ilə əhatə olunan bir çox insanlar xoşbəxt olmadıqları halda belə həyatlarını dəyişməyə cəhd etmirlər. Amma bu siğortalı həyat sadəcə onların beyinlərini sakitləşdirir, əslində isə avantürist ruha sahib olan bir insan üçün siğortalı gələcəkdən daha təhlükəli heçnə yoxdur. İnsanın həyat eşqini artıran ən başlıca səbəb sərgüzəştlərə olan ehtirasıdır. Həyat eşqi yeni təcrübələr qazanmaqla artır. 

Uzaqlara çıxıb getməyincə nəyə qadir olduğunu və öz sərhədinin harada bitdiyini heç vaxt bilməyəcəksən. 
Bu bədbəxt hadisə özümü sınamaq üçün bir fürsət idi. Mən kim olduğumu anlamaq istəyirdim: bu çarəsizlik içində məğlub olaraq ölən insan idim yoxsa bütün maneələri aşaraq özünə və başqalarına nümunə olan insan?

Cibimdəki küt bıçaqla qolumu kəsməyə çalışırdım. Sümüyə çatanda isə üzərimə düşən daşın köməyi ilə qolumun sümüyünü sındırdım.

Gözlərimi yumduğum zaman özümü və gələcəkdə doğulacaq oğlumu görürdüm. Onun mavi gözlərini gördükdən sonra anladım ki, mən burdan çıxmağın yolunu tapmalıyam.  Başqa yol yoxdur. Bu kanyonun içərisində tək başına ölmək fikrim yox idi.

Tərcümə: Kamala Imanova



*Dum spiro spero. (While I breathe, I hope.) - qədim Latın yazarlarının əsərlərindən alınmışdır. Bir sıra xalqların mottosuna çevrilmiş ifadədir.

** Pablo Neruda - "Yavaş-yavaş ölürlər" şerindən parça.